حج اصغر

6 / 1فضیلت عمره
1 ـ پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله : در نامه اش به عمرو بن حزم، آنگاه که او را به امارت نجران برگزید، فرمود: عمره، حج اصغر است.
2 ـ عمر بن اُذینه: از امام صادق علیه السّلام درباره کلام خدا الحجّ الأکبر پرسیدم. فرمود: حج اکبر، وقوف در عرفات و رمى جمرات است و حج اصغر، عمره است.
3 ـ معاویة بن عمار: از امام صادق علیه السّلام درباره «روز حجّ اکبر» پرسیدم. فرمود: روز عید قربان است و حج اصغر، عمره است.
4 ـ پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله : بدان که عمره، همان حج اصغر است و یک عمره، بهتر از دنیاست و آنچه در آن است و یک حج، بهتر از عمره است.
5 ـ پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله : پاداش حج، بهشت است وعمره، کفّاره هر گناه است.
6 ـ پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله : عمره تا عمره دیگر، کفّاره (گناهانِ) میان آن دو عمره است.
7 ـ پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله : هرکس حج یا عمره انجام دهد و گناه نکند، باز مى گردد، مثل حالت روزى که مادرش او را به دنیا آورده است.
8 ـ پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله : چهارنفرند که دعایشان ردّ نمى شود، تا آن که درهاى آسمان برایشان گشوده شود ودعایشان به عرش برسد: پدر براى فرزند، ستمدیده بر ستمگر، عمره گزار تا آن که بازگردد و روزه دار تا آن که روزه بگشاید.
9 ـ پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله : جهاد بزرگ و کوچک و ناتوان و زن ، حج و عمره است.
10 ـ پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله : حج، جهاد است و عمره، مستحبّ است.
11 ـ جابر : از پیامبر صلّى الله علیه و آله درباره عمره پرسیدند که آیا واجب است، فرمود: نه، ولى عمره انجام دادنتان برتر است.
12 ـ عبدالرحمن بن سمره: روزى در حضور پیامبر خدا بودیم. فرمود: دیشب شگفتیهایى دیدم! پرسیدیم: چه دیدى اى پیامبر خدا؟ برایمان بازگو، جانمان و خانواده و فرزندانمان فدایت. فرمود: مردى از امّتم را دیدم که مقابلش تاریکى و پشت سرش تاریکى بود، از سمت راست و چپش و از زیر پایش ظلمت بود، غرق در تاریکى بود. پس حج و عمره او آمدند و او را از تاریکى رهانده، وارد نور کردند.
13 ـ پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله : هرکس به قصد عمره بیرون شود پس بمیرد، تا قیامت براى او پاداش عمره گزار نوشته مى شود.
14 ـ پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله ـ وقتى عایشه به عمره مى رفت، به او فرمود ـ : پاداش تو به اندازه رنجى است که مى برى و خرجى است که مى کنى.
15 ـ پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله : عمره نسبت به حج، مثل جایگاه سر نسبت به پیکر و مثل
زکات (فطره) نسبت به روزه است.
16 ـ زراره: به امام باقر علیه السّلام گفتم: چه چیزى در فضیلت، پس از حج است؟ فرمود: عمره مفرده، سپس هرجا که خواست، برود.
17 ـ امام کاظم علیه السّلام : خداوند، نماز واجب را با نماز مستحب (نافله) کامل ساخت و روزه ماه رمضان را با روزه مستحب، و حج را با عمره کامل نمود و زکات را با صدقه.
نکته
1 ـ شایع است هر گاه روز عرفه با جمعه مصادف شود ، حجّ آن سال ، حجّ اکبر نامیده مى شود . ولى در روایات اسلامى مستندى براى این توهم نیافتیم ، حجّ اکبر در لسان احادیث حجّ مشتمل بر وقوفین و مناسک منى است در مقابل حجّ اصغر که به عمره مفرده اطلاق مى شود.
2 ـ «یوم الحجّ الأکبر» که در آیه سوّم سوره برائت آمده است ، در بسیارى از روایات تطبیق به «یوم النحر» شده و در برخى «یوم عرفه» ذکر شده است .
6 / 2 هرماه یک عمره
18 ـ امام صادق علیه السّلام : على علیه السّلام مى فرمود: در هر ماه، یک عمره است.
19 ـ امام صادق علیه السّلام : سال، دوازده ماه است، براى هر ماه، یک عمره انجام مى شود.
20 ـ على بن حمزه از امام کاظم علیه السّلام روایت کرده است : براى هر ماه ، یک عمره است . پرسیدم : براى کمتر از آن هم مى شود ؟ فرمود : براى هر ده روز ، یک عمره است .
بیان
علّامه مجلسى مى گوید: «یاران در این مسئله، اختلاف نظر دارند. سید مرتضى و ابن ادریس و محقق و گروهى ، پى در پى آوردن دو عمره را به هر گونه، روا دانسته اند و ابن ابى عقیل مى گوید: دو عمره در یک سال جایز نیست. شیخ در مبسوط مى گوید: کمترین فاصله میان دو عمره، ده روز است و ابوالصلاح و ابن حمزه و محقق در کتاب النافع و علّامه در کتاب مختلف الشیعه، این فاصله را یک ماه دانسته اند و مى توان در استدلال به روایات[1] خدشه کرد که صراحت در منع از تکرار عمره در یک ماه ندارند، زیرا ممکن است معناى اختصاص به یک ماه این باشد که انجام عمره در هر ماه، مستحب مؤکد است. [و سعى شود کمتر از این نشود]».
صاحب جواهر نیز مى گوید: «کمترین فاصله میان دو عمره، ده روز است و این رأى مختار آن چه از تحریر نقل شده مى باشد.» تذکره، منتهى، ارشاد و تبصره است.
امام خمینى قدّس سرّه مى فرماید: «در مقدار فاصله میان دو عمره اختلاف کرده اند. احتیاط آن است که در فاصله کمتر از یک ماه عمره را به امید ثواب، بیاورند».
6 / 3فضیلت عمره در ماه رجب
21 ـ پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله : برترین عمره، عمره رجب است.
22 ـ امام صادق علیه السّلام : عمره گزار، در هر یک از ماه هاى سال مى تواند عمره انجام دهد و برترین عمره، عمره رجب است.
23 ـ شیخ طوسى از امامان علیهم السّلام نقل کرده است: عمره ماه رجب، در فضیلت، پس از حج است.
24 ـ معاویة بن عمّار: از امام صادق علیه السّلام پرسیدند: کدام عمره برتر است؟ عمره رجب یا عمره در رمضان؟ فرمود: نه، بلکه عمره در ماه رجب با فضیلت تر است.
25 ـ امام صادق علیه السّلام : اگر احرام بستى و از ماه رجب هنوز یک شبانه روز باقى است، عمره تو رجبیّه است.
26 ـ على بن جعفر: از امام کاظم علیه السّلام پرسیدم: عمره رجب چیست؟ فرمود: هرگاه در ماه رجب احرام بستى ـ هر چند یک روز از آن باشد ـ عمره رجب را درک کرده اى، اگر چه در ماه شعبان برسى، چرا که اگر در ماه رجب احرام بستى، عمره رجب است.
6 / 4فضیلت عمره در ماه رمضان
27 ـ یوسف بن عبدالله بن سلام از مادر بزرگش ـ ام معقل ـ نقل کرده: چون پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله آخرین حج را انجام داد ، ما را شترى بود که ابو معقل آن
را در راه خدا قرار داده بود و به ما بیمارى رسید و ابو معقل از دنیا رفت و پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله براى حج بیرون آمد. چون از حجّ خود فارغ شد، خدمتش رسیدم. فرمود: اى ام معقل! چه شد که با ما به حج نیامدى؟ گفتم: آماده شده بودیم که ابو معقل از دنیا رفت، شترى داشتیم که با آن به حج مى رفتیم. ابومعقل وصیت کرد که در راه خدا مصرف شود. فرمود: چرا با آن شتر به حج نیامدى؟ حج هم راه خداست! پس حال که حج با ما را از کف دادى، پس در ماه رمضان به عمره برو که همچون حج است. پس ام معقل مى گفت: حج، حج است و عمره ، عمره است. این را پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله برایم فرمود، نمى دانم که آیا تنها براى من چنین است؟
28 ـ ولید بن صبیح: به امام صادق علیه السّلام عرض کردم: به ما چنین رسیده که عمره در ماه رمضان با حج برابر است. فرمود: این در مورد زنى است که رسول خدا صلّى الله علیه و آله به او وعده داد و فرمود: در ماه رمضان عمره بگزار، که براى تو یک حجّ است.
29 ـ حمّاد بن عثمان: هرگاه امام صادق علیه السّلام مى خواست عمره برود، منتظر صبح روز بیست و سوّم ماه رمضان مى شد، آنگاه همان روز، احرام بسته بیرون مى شد.
30 ـ على بن حدید: در سال 213 در ماه رمضان ساکن مدینه بودم. چون عید فطر نزدیک شد، به امام جواد علیه السّلام نوشتم و از او پرسیدم که براى عمره ماه رمضان بیرون شوم برتر است، یا آن که صبر کنم تا ماه به پایان برسد و همه روزه هایم را بگیرم؟ نامه اى به خطّ خویش برایم نوشت: رحمت خدا بر تو، پرسیدى که کدام عمره برتر است، عمره ماه رمضان برتر است. خداى رحمتت کند.
6 / 5عمره مفرده در ماه هاى حج
31 ـ پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله : کسى که در ماه هاى حج[2] عمره انجام دهد و برگردد و حج
انجام ندهد، این عمره مفرده است و اگر حج انجام دهد، عمره اش تمتّع است.
32 ـ امام صادق علیه السّلام : امام حسین علیه السّلام در ذى حجّه عمره انجام داد. سپس روز ترویه (هشتم ذى حجّه) به سوى عراق حرکت کرد، در حالى که مردم به سوى منى مى رفتند و کسى که نخواهد حج انجام دهد، عمره در ذى حجّه براى او اشکالى ندارد.
33 ـ امام صادق علیه السّلام : عمره مفرده در ماه هاى حج اشکالى ندارد. سپس به سوى خانواده خود بر مى گردد.
34 ـ عمره مبتوله (بریده) آن است که شخص، خانه خدا را طواف کند و سعى و صفا و مروه انجام دهد و از احرام درآید. پس اگر خواست همان ساعت برگردد، بر مى گردد و کوچ مى کند.
6 / 6عمره هاى پیامبر صلّى الله علیه و آله
35 ـ امام صادق علیه السّلام : پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله سه عمره جدا جدا انجام داد: یکى عمره اى در ذى قعده که از عُسفان احرام بست که عمره حدیبیّه است، یکى عمره اى که از جُحفه محرِم شد که عمره قضا بود، یکى هم عمره اى که پس از بازگشت از جنگ حنین و طائف، از جعرانه احرام بست.
36 ـ ابن عبّاس: پیامبر صلّى الله علیه و آله چهار عمره انجام داد: عمره حدیبیّه، عمره قضا در سال بعد، سوم از جعرانه و چهارم همراه با حجّ خود.
37 ـ ابو اسحاق: از مسروق، عطاء و مجاهد پرسیدم. گفتند: پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله در ذى حجّه پیش از آن که حج بگزارد، عمره کرد. و از براء بن عازب شنیدم که مى گفت: پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله دوبار در ماه ذى قعده پیش از آن که حج گزارد، عمره کرد.
38 ـ محرّش کعبى: پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله ، شبانه به قصد عمره از جعرانه بیرون آمد.
شب به مکّه رسید، عمره اش را انجام داد. همان شب بیرون شد و صبح در جعرانه بود، همچون کسى که شب را آن جا باشد، هنگام ظهر فردا از وسط «سَرِف»[3] بیرون شد، تا آن که از راه اصلى آمد، راه جمع (مزدلفه) در میان سرف. از این رو عمره او بر مردم پوشیده ماند.
بیان
در باره تعداد و زمان عمره هاى حضرت رسول اکرم صلّى الله علیه و آله ، روایات مختلفى نقل شده است که مى توان از مجموع آن ها نتیجه گرفت که آن حضرت، سه عمره مفرده انجام داده است و روایاتى که عمره هاى حضرت را چهار بار گفته اند، عمره حضرت در حجّة الوداع را نیز به آن ها افزوده اند و احادیثى که آن ها را دو بار دانسته اند، تنها عمره هاى آشکار حضرت را بیان نموده اند. به عبارت دیگر حضرت پس از پیکار حنین، در شب از جعرانه به مکّه آمد و پس از انجام عمره به جعرانه بازگشت و صبح، مانند دیگران از خواب برخاست، از این رو عمره ایشان بر بسیارى پوشیده ماند.
محدّثان، بیشتر زمان وقوع عمره هاى حضرت را در ماه ذى قعده دانسته اند و برخى شوال و رجب را نیز افزوده اند.

پانوشت ها

(1) روایاتى که براى هر ماه، یک عمره را جایز دانسته اند.
(2) ماه هاى حج عبارت است از: شوال، ذى قعده، ذى حجّه.
(3) سَرِف: جایى نزدیک به تنعیم در ده میلى مکّه است.